ATOM ve PERİYODİK TABLO

A. ATOMUN YAPISI

Atomda proton, nötron ve elektron adı verilen üç temel tanecik vardır. Proton ve nötron çekirdekte bulunur. Elektronların yoğun olarak bulunduğu bölgeye yörünge adı verilir.

Taneciklerden proton ve nötronun kütlesi varken, elektronun kütlesi ihmal ediliecek kadar çok küçüktür.Protonun kütlesi nötronun kütlesine eşit kabul edilir.

Taneciklerden proton pozitif yüklü, elektron negatif yüklü ve nötron yüksüzdür.

Tanecik Proton Nötron Elektron

Yükü +1 0 –1

Kütlesi 1 a.k.b 1 a.k.b 0 a.k.b

Nötr atomlarda,

Proton sayısı = Elektron sayısı

eşitliği vardır.

Kimyasal ve fiziksel olaylarda atom yapısı değişmez. Kimyasal olaylarda elektron sayısı değişir.

Atom Numarası ve Kütle Numarası

Bir elementin çekirdeğinde bulunan protonların toplam sayısına atom numarası denir. Her elementin kendine özgü bir atom numarası vardır.

Atom numarası aynı olan iki farklı element yoktur.

Atom numarası, çekirdek yükü anlamında da kullanılmaktadır. Bir elementin atom numarası elementin sembolünün sol alt kısmına indis olarak yazılır.

Hidrojenin atom numarası 1 dir. Bu sembol ile ₁H şeklinde gösterilebilir.

Atom numarası = Proton sayısı = Çekirdek yükü

Bir elementin atom numarası ile nötron sayısının toplamına kütle numarası denir. Kütle numarası elementin sembolünün sol üst köşesine yazılır.

Na elementinin atom numarası 11 ve kütle numarası 23 tür. Tanecikler atomda şeklinde gösterilir.

Kütle Numarası = Proton sayısı+Nötron Sayısı

B. İYONLAR ATOMLARIN ELEKTRİK YÜKLÜ HALLERİDİR

Nötr bir atomda + yük sayısı, - yük sayısına eşittir. Atomdaki proton sayısı değişmeyeceğinden elektron sayısı değiştiğinde oluşan taneciğe iyon denir. İyonlarda elektron sayısı, proton sayısından farklıdır.

İyonlarda elektron sayısı, proton sayısından fazla ya da eksik olabilir. Çok ya da az olması tamamen elektron ile ilgilidir.

Elektron sayısı proton sayısından büyükse yani atom elektron almış ise, negatif yüklüdür bu iyonlara anyon adı verilir.

Elektron sayısı, proton sayısından küçükse yani atom elektron vermiş ise tanecik pozitif yüklüdür bu iyonlara katyon adı verilir.

Nötr atom Katyon Anyon

: Proton sayısı = Elektron sayısı : Proton sayısı > Elektron sayısı : Proton sayısı <>

Elektron Dağılımı

Elektronlar yörüngelerde bulunur. Her yörüngenin alacağı elektron sayısı sabittir.

1. yörünge = 2

2. yörünge = 8

elektron alabilir.

Atom numarası 5 olan elementin elektron dağılımını yapalım:

Elementin atom numarası 5 olduğundan nötr durumda 5 elektronu vardır. 5 elektronun 2 tanesi 1. yörüngede, kalan 3 tanesi 2. yörüngede bulunur.

C. BİR ELEMENTİN BİRDEN ÇOK İZOTOPU OLABİLİR

Bir elementin faklı nötron sayısına sahip atomlarına izotop atomlar denir. Aşağıdaki taneciklerde izotoplara örnek verilebilir.

Bir elementin nötr izotoplarının kimyasal özellikleri aynıdır, fiziksel özellikleri farklıdır.

D. ELEMENTLER KENDİ ARALARINDA SINIFLARA AYRILIR

Fiziksel bir takım özelliklere göre elementleri metal ve ametal olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Günlük hayattan bildiğimiz genellikle katı olan demir, gümüş, altın gibi yüzeyleri parlak olan, tel ve levha haline getirilebilen elementlere metal denir. Metaller genelde doğada bulunurlar.

Genellikle gaz olan ve havada bulunan oksijen, hidrojen, azot gibi maddeler de ametaldir.

Ametaller tel ve levha haline getirilemezler, metaller gibi parlak değildirler ve yine erime ve kaynama noktaları yüksek değildir.

Metal ve ametallerin özelliklerini aşağıdaki şekilde maddeleştirebiliriz.

Metallerin özellikleri

1. Oda sıcaklığında genellikle katı haldedirler.

2. Katı halde elektrik akımını ve ısıyı çabuk ve iyi iletirler.

3. Cıva haricindekilerin tamamı katıdır.

4. Yüzeyleri parlak görünüşlüdür.

5. Esneme ve genleşme özelliklerinden dolayı tel ve levha haline getirilebilirler, çekiçle dövülebilirler.

6. Son yörüngelerinde 1, 2 ve 3 elektronları vardır.

7. Genellikle fazlalık olan elektronlarını verirler, bileşiklerinde pozitif değerlik alırlar.

Ametallerin Özellikleri

Ametaller toplam 10 tanedir. En çok kullanılanları karbon (C), azot (N), kükürt (S), klor (Cl), oksijen (O) ve hidrojen (H) dir.

Ametallerin Özellikleri,

1. Elektrik akımını iletmezler.

2. Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz fazlarında olanları vardır.

3. Yüzeyleri mat görünüşlüdür.

4. Tel ve levha haline getirilemezler, dövülemezler, kırılgandırlar.

5. Kendi aralarında bileşik yaparlar.

6. Son yörüngelerinde 4, 5, 6 ve 7 elektronları vardır.

7. Bileşiklerinde pozitif ve negatif değerlik alırlar.

E. TÜM ELEMENTLER PERİYODİK ÇİZELGEDE GÖSTERİLİRLER

Periyodik tablo, elementlerin atom numaralarının yanyana dizilmesiyle elde edilmiştir. Böylece yan yana sıralanan elementlerden yatay sıralar ve alt ve alta gelen elementlerden düşey sutunlar ortaya çıkmıştır. Yatay sıralara periyot ve düşey sütunlara grup adı verilir.

Benzer özellik gösteren elementlerin aynı gruba denk gelmesine dikkat edilmiştir.

Periyodik Tablonun Özellikleri

1. Elementler atom numaralarına göre yan yana yazılmıştır. Periyot (satır) doldukça bir alt periyoda geçilir.

2. Bir grupta bulunan elementlerin son yörüngelerinde bulunan elektron sayısı eşit olduğundan kimyasal özellikleri benzerdir. Bazı grupların özel isimleri vardır.

1A grubu : Alkali metaller

2A grubu : Toprak alkali metaller

7A grubu : Halojenler

8A grubu : Soy gazlar

3. Periyodik tablonun 1. periyodun da 2 element vardır.

İlk element hidrojendir. Atom numarası 1 olan hidrojen 1A grubunda bulunur ama ametaldir.

4. Bir elementin kimyasal özelliği atom numarası ile değişir. Nötr atomlarda atom numarası elektron sayısına eşittir. Yani bir taneciğin kimyasal özelliği proton ve elektron sayısına bağlıdır. Son yörüngede bulunan elektronlar kimyasal özelliklerde etkilidir. Aynı grupta bulunan elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir.

1A grubu : Her periyodun ilk elementi bulunur. Son yörüngelerinde 1 elektron vardır. Bileşik oluştururken son yörüngelerindeki bir elektronu vererek + 1 değerlik alırlar.

2A grubu : Son yörüngelerinde 2 elektron vardır. Bileşiklerinde + 2 değerlik alırlar.

7A grubu : Son yörüngelerinde 7 elektron vardır. Bileşiklerinde – 1 bazı bileşiklerinde + 7 değerlik alabilirler.

8A grubu : Son yörüngelerinde 8 elektron vardır. Son yörüngelerini 8 e tamamladıklarından bileşik yapmazlar.

Doğada atomik olarak gaz halinde bulunurlar.

Periyot ve Grup Bulma

Periyodik tablo elementlerin atom numaralarına göre düzenlenmiştir. Atom numarası bilinen elementin elektron dağılımı yapılarak periyot ve grubu bulunur.

Elektron dağılımında en büyük enerji seviyesi elementin periyotunu verir. En büyük enerji seviyesinde bulunan toplam elektron sayısı grubu verir.

Be elementi 2. Periyot 2A grubunda bulunur.

Alüminyum atomu 3. periyot 3A grubunda bulunur. Son yörüngesinde 3 elektronu olduğundan bileşik yaparken bunları verir ve + 3 değerlik alır.