İlk aşamada çift sarmalın (mavi) bir kısmı helikaz tarafından açılır. Sonra DNA polimeraz (yeşil) enzimi DNA ipliklerinden birine bağlanır, onu şablon olarak kullanarak öncü ipliği sentezlemeye başlar. DNA sentezleme işlemi yeni üretilen iplik için her zaman 5' ucundan 3' ucuna doğru olmalıdır. İkinci bir DNA polimeraz enzimi DNA sarmalı açıldıkça diğer şablon DNA ipliğine bağlanır, ve sentezlemedeki yönün öneminden dolayı Okazaki parçacıkları denilen kesintili polinükleotid (çok nükleotidli) iplikçikler üretir. Diğer bir enzim de (DNA ligaz - pembe) daha sonra bu parçacıkları birbirine ekleyerek döşeme ipliği oluşturur.DNA çoğalması, DNA ikileşmesi ya da DNA sentezi, hücre bölünmesi öncesinde çift sarmallı DNA'nın kopyalanması işlemidir. Kopyalanan yeni DNA iplikleri hemen hemen tamamen aynıdır, ancak zaman zaman çoğalmadaki hatalar nedeniyle kopyalama mükemmel olmaz (bkz. mutasyon), ve sonuçtaki her iki sarmal da bir eski ve bir yeni iplikten oluşur. Buna yarı korunumlu çoğalma denir. DNA'nın çoğalması işlemi üç aşamadan oluşur: başlatma, ikileşme ve sonlandırma.
Aşamalar
Başlatma
Başlatma alamasında çeşitli faktörler ikileşme merkezi'ne toplanırlar. İkileşme merkezinde DNA açılır, kısmen açılan iplikler bir "ikileşme baloncuğu" oluştururlar, her iki uçta da birer ikileşme çatalı bulunur. Her enzim grubu merkezden uzaklaşarak çalışır ve ilerledikçe DNA ipliklerini açıp yeni iplik sentezler.
Bu aşamada rol alan enzimlere topluca "çoğalma öncesi kompleksi" denir. Bunlar:
Helikaz: DNA'yı açar.
Primaz: DNA çoğalması için gereken RNA "astar" iplikçiklerini sentezler.
DNA haloenzim: Asıl çoğalma işlemini gerçekleştiren enzimler topluluğudur.
İkileşme
Helikaz DNA'yı açtıktan sonra tek ipliğe bağlanan protein DNA ipliklerini yerinde tutar; RNA primaz DNA'daki başlatma yerine bağlanır. Burada hatırlanması gereken en önemli primaz-polimeraz farkı, DNA polimerazın sadece var olan bir ipliği devam ettirebilirken RNA primazın sıfırdan yeni bir iplik oluşturabilmesidir. Bu yüzden önce RNA primaz küçük bir iplikçik sentezler, DNA polimeraz bu iplikçiği şablon DNA'ya göre yeni nükleotidler ekleyerek uzatır.
İkileşmenin başında DNA polimeraz adındaki enzim RNA primaza bağlanır. DNA polimeraz yeni DNA sentezini (yeni iplikte) sadece 5’ ucundan 3’ ucuna doğru yapabilir. Bu yüzden DNA polimeraz şablon ipliklerden sadece birinde kesintisiz ilerleyebilir. Bu şablon ipliğe (3’ ucundan 5’ ucuna ilerleyen) "öncü iplik" denir. Karşısındaki (5’ ucundan 3’ ucuna ilerleyen) iplik de "döşeme iplik" olarak adlandırılır.
Döşeme ipliğindeki DNA çoğalması kesintisiz olmadığı için helikaz DNA'yı açtıkça yeni bir DNA polimeraz enzimi eklenir. Sonuçta yeni DNA ipliği parçalı olarak üretilir, bu parçalara Okazaki parçacıkları denir. DNA ligaz adındaki diğer bir enzim de bu parçacıkları birleştirmek için kullanılır.
Başlatma alamasında çeşitli faktörler ikileşme merkezi'ne toplanırlar. İkileşme merkezinde DNA açılır, kısmen açılan iplikler bir "ikileşme baloncuğu" oluştururlar, her iki uçta da birer ikileşme çatalı bulunur. Her enzim grubu merkezden uzaklaşarak çalışır ve ilerledikçe DNA ipliklerini açıp yeni iplik sentezler.
Bu aşamada rol alan enzimlere topluca "çoğalma öncesi kompleksi" denir. Bunlar:
Helikaz: DNA'yı açar.
Primaz: DNA çoğalması için gereken RNA "astar" iplikçiklerini sentezler.
DNA haloenzim: Asıl çoğalma işlemini gerçekleştiren enzimler topluluğudur.
İkileşme
Helikaz DNA'yı açtıktan sonra tek ipliğe bağlanan protein DNA ipliklerini yerinde tutar; RNA primaz DNA'daki başlatma yerine bağlanır. Burada hatırlanması gereken en önemli primaz-polimeraz farkı, DNA polimerazın sadece var olan bir ipliği devam ettirebilirken RNA primazın sıfırdan yeni bir iplik oluşturabilmesidir. Bu yüzden önce RNA primaz küçük bir iplikçik sentezler, DNA polimeraz bu iplikçiği şablon DNA'ya göre yeni nükleotidler ekleyerek uzatır.
İkileşmenin başında DNA polimeraz adındaki enzim RNA primaza bağlanır. DNA polimeraz yeni DNA sentezini (yeni iplikte) sadece 5’ ucundan 3’ ucuna doğru yapabilir. Bu yüzden DNA polimeraz şablon ipliklerden sadece birinde kesintisiz ilerleyebilir. Bu şablon ipliğe (3’ ucundan 5’ ucuna ilerleyen) "öncü iplik" denir. Karşısındaki (5’ ucundan 3’ ucuna ilerleyen) iplik de "döşeme iplik" olarak adlandırılır.
Döşeme ipliğindeki DNA çoğalması kesintisiz olmadığı için helikaz DNA'yı açtıkça yeni bir DNA polimeraz enzimi eklenir. Sonuçta yeni DNA ipliği parçalı olarak üretilir, bu parçalara Okazaki parçacıkları denir. DNA ligaz adındaki diğer bir enzim de bu parçacıkları birleştirmek için kullanılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder